„Mów dziecku, że jest dobre,
że może, że potrafi”
Janusz Korczak
Rodzice a zdolności twórcze dziecka
Od najmłodszych lat dziecko ujawnia potrzebę nieustannego przekraczania swojego aktualnego stanu rozwojowego. Należy ją uszanować i otoczyć opieką. Bardzo łatwo można bowiem zgasić w dziecku potrzebę swobodnej aktywności. Do znaczących czynników środowiskowych wpływających na sukces dziecka w wieku przedszkolnym należy jego najbliższe otoczenie, a więc rodzice i opiekunowie. Mają oni największe możliwości stworzenia dziecku optymalnych warunków środowiskowych wpływających na jego sukcesy, także w wieku dojrzałym. Fundamentalną rolę odgrywają postawy rodziców wobec dziecka. Rodzice o właściwych postawach chętnie otaczają dziecko troskliwą opieką, dostrzegają i zaspokajają jego potrzeby, mają dużo cierpliwości, bez oporu nawiązują z nim kontakty, które oparte są na uczuciu wzajemnej miłości, zrozumieniu i przywiązaniu. Rodzina bez wątpliwości wpływa na rozwój poznawczy, w tym twórczy dziecka. Częste rozmowy z rodzicami, książki znajdujące się w domu rodzinnym, uczestnictwo w różnych imprezach kulturalnych sprzyjają wzbogacaniu wiedzy dziecka, kształceniu jego wyobraźni, spostrzegawczości oraz zdolności logicznego myślenia. Dzieci, które w pierwszych latach życia wzrastały w warunkach ubogiej stymulacji, tj. miały bardzo ograniczoną możliwość poznawania nowych przedmiotów, nowych sytuacji, stykania się z bodźcami kulturowymi, ujawniają szereg deficytów w rozwoju, które nie zawsze można nadrobić. Jednak warunkiem koniecznym do zaspokojenia potrzeby poznawczej młodego człowieka jest nie tylko dostateczna liczba bodźców pobudzających jego aktywność poznawczą, a przede wszystkim obecność w jego życiu osób dorosłych, pomoc jakiej mu udzielą w poznawaniu świata. Małe dziecko może zaspokajać, rozwijać, wzbogacać swoją potrzebę poznawania rzeczywistość, tylko dzięki temu, co dorośli mu podsuną, pokażą, powiedzą, wyjaśnią. Chodzi tu przede wszystkim o osoby bliskie dziecku, pozostające z nim w bliskim kontakcie emocjonalnym. To rodzice pobudzają aktywność dziecka zapewniając mu zewnętrzne warunki do zabawy, a w dalszych etapach rozwoju do innych aktywności: nauki, realizacji zainteresowań, zamiłowań, rozwijania zdolności i możliwości twórczych tkwiących w dziecku. Ważne jest, by zaspokojenie potrzeby poznawczej wiązało się z doznawaniem satysfakcji, a nie niepowodzeń i stanów lękowych. Niewłaściwe postępowanie wychowawcze rodziców może spowodować ograniczenie, stłumienie potrzeby aktywności.
Właściwością osobowości rodziców jednostek twórczych jest większa „otwartość”. Przejawia się to jako zwiększona tolerancja względem wyrażonego przez kogoś zdania i opinii, większa samodzielność myślenia, mniejszy konwencjonalizm w poglądach i postawach. Takie właściwości rodziny stwarzają pomyślne warunki dla rozwoju tendencji poznawczej dziecka. Rodzice mogą wiele zrobić dla wykształcenia u dziecka myślenia twórczego, dla rozwinięcia jego zdolności twórczych.
W tym celu warto:
– zachęcać dziecko do samodzielnego uczenia się, z własnej inicjatywy i dla własnej przyjemności;
– przy rozwiązywaniu pojawiających się problemów warto pozwalać dziecku na wysuwanie najbardziej zaskakujących pomysłów, a osądzanie odłożyć na później;
– podtrzymywać intelektualną giętkość dziecka poprzez zachęcanie do wyrażania własnych opinii na temat uczynionych spostrzeżeń, wysuwania możliwie wielu pomysłów rozwiązania sytuacji problemowej;
– rozwijać w dziecku umiejętność samooceny;
– podtrzymywać twórcze skłonności dziecka.
W świetle powyższych rozważań można zauważyć, że istotną rolę dla wywierania pożądanego wpływu rodziców na dziecko w procesie kształtowania jego osobowości, w tym zdolności twórczych ma wzajemna komunikacja w relacji rodzic – dziecko. Komunikowanie się członków rodziny uważane jest za najważniejszy aspekt funkcjonowania rodziny. Odpowiednia komunikacja w rodzinie wpływa nie tylko na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka, ale również kształtuje jego osobowość i przyczynia się do rozwoju postaw twórczych. W oddziaływaniach wychowawczych istotne jest zrozumienie emocji dziecka, a także wytworzenie atmosfery wzajemnego zaufania i serdeczności. Należy pomóc dziecku w zdobywaniu coraz doskonalszej i bardziej szczegółowej wiedzy o sobie, o własnych możliwościach, aby wykształcić taki system i poziom aspiracji, który dopingowałby je do podejmowania wysiłku z nastawieniem, że nawet jeśli cel nie jest łatwy do osiągnięcia to, na pewno się uda. Zadaniem rodziców jest zachęcanie dzieci do poszukiwania własnych ścieżek i wspomaganie ich indywidualnych uzdolnień. Niestety, niektóre z nich, jak np. uzdolnienia artystyczne czy muzyczne, mogą być całkowicie zaprzepaszczone, jeżeli dom rodzinny nie stworzy dziecku odpowiednich warunków do ich rozwijania.
Rodzice powinni starać się posiąść rzetelną wiedzę o rozwoju dziecka, o prawach rządzących jego rozwojem fizycznym i psychicznym, jego potrzebami i możliwościami, aby umiejętnie zapewniać mu warunki do jak najpełniejszego rozwoju. Powinni zwracać uwagę na te wartości, które uważają za cenne, a które pozwolą optymalnie wzmocnić potencjał tkwiący w dziecku.
Opracowała:
mgr Agnieszka Jęczkowska
Literatura :
W.D.Wall „Twórcze wychowanie w okresie dzieciństwa”